Taksonomiya

Təlim məqsədləri bilik, bacarıq vərdiş və dəyərlərin formalaşmasını əks etdirir

• Taksonomiya təlim məqsədlərinin həm iyerarxiyasını, həm də təsnifatını özündə birləşdirir.

• Təlim məqsədlərinin taksonomiyası Benjamen Blum (ABŞ) tərəfindən 1956-cı ildən təklif olunmuşdur .

Psixopedaqoji araşdırmalara görə, taksonomiyalar üç istiqamətdə qruplaşdırılır: koqnitiv (idrakı), affektiv (emosional), psixomotor taksonomiyalar.

Azərbaycanda psixologiya elmləri doktoru, professor Əbdül Əlizadə ilk dəfə olaraq taksonomiyaları tətbiq etmiş, üç tərkibli taksonomiyalar yaratmışdır.

İdrak taksonomiyası (Blum 1956)

Səviyyə	Ümumi təlim nəticələri	Spesifiq təlim nəticələri	Fəaliyyətin göstəriciləri
BİLMƏ	Ümumi terminləri bilir	Müəyyən edir, təsvir edir, sadalayır, sıralayır, seçir	Yadda saxlamaq, xatırlamaq, tanımaq, işarə etmək
ANLAMA	Fakt və prinsipləri anlayır	Fərqləndirir, izah edir, nümunələr gətirir	izah etmək, bir ifadə vasitələrindən digər ifadə vasitələrinə keçirmək
TƏTBIQETMƏ	Konsepsiya və prinsipləri yeni şəraitdə tətbiq edir	Dəyişir, hesablayır, istifadə edir, nümayiş etdirir	Problem həll etmə, müəyyən nəticələr əldə etmək üçün informasiyaları tətbiq etmək
ANALİZ(TƏHLİL)	İşin təşkili strukturunu təhlil edir	Ayırır, hissələrə bölür, əlaqələndirir, müəyyən edir	Onların bir yerdə necə mövcud olduğunu göstərmək üçün nəyisə parçalamaq, motivləri müəyyənləşdirmək
SİNTEZ	əşyaları və ideyaları təsnif edərək sxemlər yaradır	Yaradır, tərtib edir, yazır, nitq söyləyir, kəşf və ya ixtira edir.	Həm şifahi, yazılı formada, həm də fikrini ifadə edən obyekt ola bilən unikal, original məhsulu yaradılması
DƏYƏRLƏNDİRMƏ	Yazı materialının məntiqi ardıcıllığını qiymətləndirir	Müqayisə edir, qarşılaşdırır, mühakimə yürüdür	Məsələ haqqında mühüm qərarlar çıxarmaq, mübahisələri həll etmək

Ünsiyyət taksonomiyası:

§  İzahetmə

§  Təsviretmə

§  Təqdimetmə

§  Şərhetmə

§  Reaksiyavermə

Psixomotor taksonomiya:

Taksonomiya təlim prosesində böyük rol oynayır. Təlim prosesinin planlaşdırılmasından başlayaraq, idarə olunmasına qədər bütün mərhələlərdə ona istinad etmək zərurəti yaranır.

Araşdırmalar göstərir ki, taksonomiyalar təlim əhəmiyyəti baxımından aşağıdakı imkanlara malikdir:

• Təlim məqsədlərini düzgün müəyyənləşdirmək

• Problemləri düzgün müəyyənləşdirmək və şagirdlər üçün tapşırıqlar tərtib etmək

• Qoyulmuş məqsədlərə uyğun qiymətləndirmə vasitələrini seçmək

• Təlim nəticələrinə əsaslanaraq refleksiyam düzgün keçirmək: bu və ya digər materialın öyrənilməsində şagirdlərin hansı çətinliklərlə qarşılaşdıqlarını müəyyən etmək.